Een Zuid Duitse figuratieve Renaissance tafelklok ‘Madonna met kind’, circa 1630.

Omschrijving

Augsburg en Neurenberg

Vroeg in de 16e eeuw ontstond er in het huidige Zuid-Duitsland een klokkentraditie met Augsburg en Neurenberg als belangrijkste centra. De kwaliteit die de makers afleverden was zeer hoog. Dit kwam mede doordat er klokkengildes opgericht werden die zeer strenge toelatingseisen hadden voor degenen die meester-klokkenmaker wilden worden. Zeer gedetailleerd werd vastgelegd hoe een meesterstuk er uit moest zien en welke complicaties het moest hebben. Zonder uitzondering zijn de klokken met heel veel aandacht voor detail gemaakt waarbij versieringen zich niet alleen beperken tot de behuizing maar ook zijn aangebracht op onderdelen van de uurwerken. In deze periode waren klokken erg zeldzaam en duur. En voor velen moeten de klokken als iets magisch ervaren zijn met hun als vanzelf werkende uurwerken, de soms ingewikkelde aanduidingen, het geluid van het slagwerk en soms daaraan verbonden bewegende automaten. Hierdoor waren klokken naast praktische tijdmeters ook statussymbolen waarmee de eigenaren graag pronkten. Deze klok die bekroond wordt door een Madonna met kind zou heel goed gemaakt kunnen zijn voor een hoge geestelijke. Het is echter niet alleen een fraai gemaakt beeld maar de klok heeft een automaat waarbij het slagwerk de arm van de Madonna beweegt. De bewondering en verwondering die dit fraaie object moet hebben opgewekt zal aanzienlijk zijn geweest.

Champlevé wijzerplaat

De 3.7-cm verzilverde champlevé wijzerplaat heeft Romeinse cijfers I-XII voor de middag en Arabische cijfers 13-24 voor na de middag. Deze twee ringen worden van elkaar gescheiden door een rand van blauw geëmailleerde blokjes. De buitenrand is voorzien van tastpunten. In het midden is er een geëmailleerde vogel met ranken. Bovenop het beeld is een draaiende kroon waarmee de kwartieren worden aangeduid.

Spillegang

Het gaande werk van het zeskantige uurwerk wordt aangedreven door een veerton met snek en ketting en heeft een gangduur van een dag. Het wordt gereguleerd door een spillegang in combinatie met een gladde ijzeren balans. Het slagwerk heeft een veerton en slaat de uren d.m.v. een sluitschijf op een bel. De arm van de Madonna is verbonden met het slagwerk en beweegt mee met de slagen.

Madonna met kind

Het uurwerk is gemonteerd in een hexagonale fraai geprofileerde ivoren voet. Hier bovenop staat op een geometrisch versierd plateau een beeld van de madonna met kind in een stralenkrans.

Carol Schmidt

In het toonaangevende boek van Klaus Maurice, Die Deutsche Räderuhr staan in band II een klein aantal vergelijkbare klokken. Interessant is ook dat één van deze klokken met een identieke madonna en kind is uitgevoerd en dat deze werd vervaardigd door de beroemde klokkenmaker Carol Schmidt uit Augsburg rond 1620. Klaus Maurice, Die Deutsche Räderuhr Band II nr. 397.