Een grote Engelse tafelklok met speelwerk en kalender uit koninklijk bezit, circa 1740.

Omschrijving

Koningin Wilhelmina en Koningin Juliana

Deze fraaie klok is niet alleen uitzonderlijk door de grote afmetingen maar heeft daarnaast ook nog een kalender met maanfase en een speelwerk met twaalf melodieën. Voor ons is dat reden genoeg om trots te zijn de klok in de collectie te hebben. De klok is echter aantoonbaar van Koningin Wilhelmina en Koningin Juliana geweest. Een oude foto plaatst de klok in het begin van de jaren dertig van de twintigste eeuw in de woonvertrekken van Wilhelmina in Paleis Noordeinde. Een andere oude foto uit 1967 plaatst de klok in Paleis Lange Voorhout. Tenslotte is de klok verkocht in de veiling bij Sotheby’s Amsterdam van objecten uit het bezit van Koningin Juliana in 2011. Daarmee wordt deze toch al speciale klok echt uniek.

Hollandse markt

De messing wijzerplaat heeft een opgelegde verzilverde cijferring met Romeinse cijfers. De fraaie ajour gezaagde wijzers zijn gemaakt van geblauwd staal. In het gematteerde centrum zijn er vensters voor de datum, de schijnslinger en de dagaanduiding. In de onderhoeken zijn zogenaamde ‘mask spandrels’ gemonteerd terwijl in de bovenhoeken hulpwijzerplaatjes zijn voor SLAAN/NIET SLAAN en SPEELEN/NIET SPEELEN. In de toog zit de polychroom geschilderde maanfase met dagen van de maancyclus met daar omheen de melodieën instelling. De klok is duidelijk gemaakt voor de Hollandse markt. Dit is niet alleen te zien aan de aanduidingen in het Nederlands. Maar ook aan de dagaanduiding en maanfase die op klokken voor de Engelse markt bijna nooit voorkomen in deze periode.

Hollandse halfuurslag

Het grote uurwerk wordt aangedreven door drie veertonnen in combinatie met snek en ketting. Het heeft een gangduur van acht dagen wat inhoudt dat de klok eens per week moet worden opgedraaid. Het uurwerk heeft spillegang in combinatie met een vaste slinger. De klok heeft Hollandse halfuurslag op twee wisselende bellen. Dat houdt in dat de uren voluit op de grote worden geslagen. Bij het half uur slaat de klok de uren van het komende uur op een kleine bel. Dit is logisch omdat we in Nederland ‘half acht’ zeggen in plaats van ‘zeven uur dertig’. De klok heeft een speelwerk van twaalf melodieën die in paren zijn aangebracht. Hierdoor speelt de klok op het hele uur de ene en op het halve uur de andere melodie. Het mechanisme heeft een gepende cilinder die met dertig hamers of vijftien bellen speelt. Zowel slagwerk en speelwerk kunnen worden gerepeteerd door aan een koord te trekken. De achterplatine is fraai versierd met floraal krullend graveerwerk. Op een kloof is het inventarisnummer PLV 610 (Paleis Lange Voorhout) aangebracht.

Messing monturen

De met ebbenhout gefineerde en messing biezen afgezette kast wordt bekroond door een ‘inverted bell top’ met zaagwerk waarop vijf messing sierknoppen staan. Aan de voor- en achterzijde is een deur met zaagwerk geflankeerd door messing hermen. De zijkanten zijn voorzien van messing handvatten boven glaspanelen. De met messing beslagen en geprofileerde voet staat op platte messing poten.