Een grote Zwitserse ‘sublime harmony trémolo’ cilinder speeldoos, Cuendet, circa 1890.

Omschrijving

Cilinder speeldoos

Aan het begin van de 19e eeuw ontstonden de eerste cilinder speeldozen waarbij de pennen van een cilinder werkten op stalen tanden die het geluid produceerden. Speelmechanieken die op bellen of fluiten speelden bestonden al. Bij deze eerste generatie werden de pinnen afzonderlijk of in paren vastgeschroefd. In de decennia die volgden werden de ‘kammen’ zoals ze genoemd worden steeds langer. De makers probeerden de speeldozen steeds beter te laten klinken door allerlei vindingen. Eén van de systemen die ze bedachten was het ‘sublime harmony’. Hierbij spelen twee of meer kammen samen. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld dezelfde noten sneller laten herhalen. De ene tand kan immers nog trillen terwijl eenzelfde gestemde tand aangeslagen kan worden. Ook kan men twee tanden tegelijk aanslaan waardoor de toon voller en soms harder klinkt. En natuurlijk is het spelen van akkoorden makkelijker. Deze fraaie doos heeft maar liefst drie kammen waardoor een rijk en vol geluid wordt geproduceerd. Ook heeft het mechaniek extra’s zoals de melodiekiezer en temporegelaar. De zeer rijk uitgevoerde kist past dan ook helemaal bij deze exclusieve speeldoos.

Dubbele veerton

Het vernikkelde mechanisme heeft een dubbele veerton met opwindkruk waardoor de doos langer en gelijkmatiger kan spelen. De 43.5-cm cilinder speelt op drie kammen waarvan de middelste met zither. Op de regulateurbeugel zit een draaiknop waarmee men de snelheid van spelen kan verstellen. Links zit een hendel waarmee men de melodie kan veranderen waarvan het nummer zichtbaar is op de indicator. Helemaal links zijn twee hendels, de voorste voor start/stop en melodie verwisselen/ melodie herhalen. Het mechanisme is genummerd 57545.

Marquetterie

De rechthoekige kist is uitgevoerd met fraaie zwart gepolitoerde profielen. Het deksel is gefineerd met palissander in een robbellijst en is versierd met een marquetterie inleg versiering van bloemen en muziekinstrumenten. Hier zit een rand van thujafineer. De voorzijde heeft vergelijkbare inleg. De binnenzijde van de deksel waar de melodiekaart zit is gefineerd met vogelogenesdoorn.

Het programma

1. Faust—Soldiers chorus—Gounod
2. Carmen Sylva—Waltz—Ivanovici
3. Home Sweet Home
4. Athalie—March—(Mendelssohn)
5. Pirates of Penzance—chorus of Pirates—Sullivan
6. Waves of the Danube—Waltz—Ivanovici
7. The little Tycoon—Waltz—Spencer
8. to my tale of woe—Smith