Een Frans/Zwitserse messing Capucine reisklok, Ballif à Toulouse, circa 1800.

Omschrijving

Capucine

In tegenstelling tot de luxe uitgevoerde pendules d’officier kenmerken de reisklokken die we met Capucine aanduiden zich door de eenvoudige messing behuizing. De oorsprong van deze term kan op twee manieren worden verklaard. De eerste verklaring zou zijn dat de bel waardoor deze klokken vaak bekroond wordt zou lijken op de kap van de monnikspijen van de Capucijner monniken. Een andere verklaring zou zitten in de overeenkomst van de sobere leefwijze van deze monniken en de relatief sobere uitvoering van deze klokken ‘à la Capucine’. Persoonlijk lijkt mij de laatste verklaring het meest plausibel. Het uiterlijk van deze klokken vertoont overeenkomsten met lantaarnklokken die hun oorsprong in de vroege 17e eeuw vonden. Net als bij die klokken is het eenvoudige uiterlijk aantrekkelijk en makkelijk te combineren met andere objecten in een interieur.

Smalle lunet

De 10-cm doorsnee geëmailleerde wijzerplaat heeft Romeinse cijfers en is rood gesigneerd Ballif à Toulouse. Waarschijnlijk is dit de naam van de wederverkoper. De fraaie wijzers zijn gemaakt van geblauwd staal en de wekkerschijf van messing. De wijzerplaat wordt omrand door een smalle lunet wat een vroeg kenmerk is voor dit type klok. Boven de wijzerplaat zit een wijzertje voor de réglage.

Morbier slagwerk

Het uurwerk wordt aangedreven door twee veertonnen en heeft een gangduur van acht dagen. Het wordt gereguleerd door ankergang in combinatie met een slinger. Deze hangt aan een draad waarvan de lengte kan worden afgesteld met het wijzertje boven de XII. Hiermee kan men de klok sneller of langzamer laten lopen. De klok slaat de hele- en halve uren op een bel d.m.v. zaagslagwerk. Als de klok op de hele uren heeft geslagen herhaalt de klok dit na een ongeveer een minuut. Dit noemt men ook wel Morbier slagwerk. Het nut zit ‘m in het feit dat als een klok gaat slaan men zich dat vaak te laat realiseert en vergeet te tellen. Bij de tweede keer is men wel alert om het aantal slagen te tellen. De meeste Comtoise klokken doen dit ook. Aan de zijkant van de kast zit een hendel waarmee men de klok het laatste uur kan laten repeteren. Omdat licht maken niet eenvoudig was in vroegere tijden kon men door de repetitie ‘horen’ hoe laat het ongeveer was. Tenslotte heeft de klok ook een wekkermechanisme met trekopwinding. Met de functies van slagwerk, repetitie en wekkerwerk was deze Capucine een complete reisklok die aan veel wensen voldeed.

Messing kast

Op de messing kast staat een bel waarop een siervaasje met handvat. Ook op de hoeken staan vier siervaasjes. De kast heeft deuren aan de achter- en zijkanten. Het geheel staat op vier gedraaide poten.