Een Japanse tafelklok met slagwerk en kalender ‘Makura-Dokei’, circa 1840.

Omschrijving

Japanse klokken

In Japan had men tot 1873 een eigen tijdsindeling die verschilde van de onze. De dag die begint met zonsopgang en eindigt met zonsondergang werd verdeeld in zes gelijke delen. Zo ook de nacht die begon met zonsondergang en eindigde met zonsopgang. Dat had tot gevold dat deze uren (toki) in de zomer overdag langer duurden dan in de winter. Hieruit volgt ook dat de uren van de nacht in de zomer juist kort waren. Deze tijdsindeling lijkt voor ons onlogisch. Maar voor een samenleving die afhankelijk is van daglicht om bij te leven en werken is het eigenlijk helemaal niet zo gek. Men stond op als de zon opkwam, werkte bij daglicht en ging eten en slapen als de zon onderging. De eerste mechanische klokken uit Europa werden al in de tweede helft van de 16e eeuw geïntroduceerd door Portugese monniken. Omdat de Portugezen zelf niet echt een klokkentraditie hadden waren het vooral Engelse en Hollandse klokken die ze meenamen. Met deze voorbeelden begonnen de Japanners zelf ook klokken te maken. Echter door de veranderende lengte van de uren door het jaar heen moesten de Japanners hun uurwerken wel aanpassen aan hun wijze van tijdmeting. Daarbij zijn er verschillende systemen ontwikkeld. Bij deze klok kan men de cijfers verschuiven om de tijd juist weer te geven.

Wijzerplaat

De draaiende wijzerplaat heeft gegraveerde verzilverde plaatjes voor de toki en geblauwde plaatjes voor de halve toki. De wijzerplaat draait langs een vaste geblauwd stalen ajour wijzer en is geplaatst in een fraai gegraveerde voorplaat die versierd is met chrysanten. Boven de wijzerplaat zijn er twee vensters voor de kalender.

Balans

Het uurwerk heeft twee platines die door fraaie baluster pilaren verbonden zijn. Het gaande werk wordt aangedreven door een veerton in combinatie met snek en ketting en heeft een gangduur van een dag. Het wordt gereguleerd door spillegang in combinatie met een balans. Het slagwerk heeft een sluitschijf en slaat op een bel. Japanse klokken slaan de zes toki’s beginnend met 9 en eindigend met 4. De halve toki’s worden afwisselend met een enkele of een dubbele slag aangegeven. De onder- en gegraveerde bovenplaat zijn verbonden door gedraaide pilaren. Het geheel is gemonteerd op een houten voet waarin zich aan de achterzijde een laadje bevindt waarin het sleuteltje wordt opgeborgen.

Wisteria

De messing klok met houten voet is geplaatst in een wisteria houten kast die bekroond wordt door een scharnierend handvat en voorzien is van fraaie profiellijsten. Het voor- en achterpaneel kan omhoog geschoven worden. Alle zijden zijn voorzien van glaspanelen waarbij de voor- en zijkanten voorzien zijn van gegraveerde messing frets. Het geheel staat op fraaie pootjes.