De klok van de koningin, deel 2.
Een zeldzaam grote Hollandse tafelklok met speelwerk uit Koninklijk bezit.
Collectie Koningin Juliana
Gude & Meis kon recentelijk een Hollandse tafelklok kopen die in maart 2011 verkocht is bij Sotheby’s Amsterdam. Deze veiling bestond geheel uit objecten en kunst uit de collectie van Koningin Juliana. Het lijkt ons interessant om in een reeks korte artikelen de achtergrond, geschiedenis, kenmerken en restauratie met u te delen.
De geschiedenis 2.
Koninklijk bezit
Door de eerste interieurfoto weten we dat de klok uit koninklijk bezit in het Paleis Noordeinde heeft gestaan in de jaren ’30. Maar wat gebeurde er hierna met de klok? Wilhelmina was gedurende de oorlog in Londen en na haar terugkomst in 1945 werd Paleis Noordeinde niet meer gebruikt als residentie. Gelukkig voor ons is er een serie foto’s gemaakt door de fotograaf G.J. Dukker in januari 1967. Op een voor ons interessante eerste foto vangen we een glimp op van de klok die op een tafel naast een 17e eeuwse Hollandse kast staat. Het bijschrift luidt; ‘Interieur, Paleis Kon. moeder, kast op bovenachterkamer’. Hier is ook goed te zien in vergelijking met de kast hoe groot de klok is.
(afbeelding; beeldbank.nl )
Gelukkig voor ons is er een volgende foto waarop de gehele klok te zien is. Nu met het bijschrift; ‘Interieur, Paleis Kon. moeder, klok op bovenachterkamer’. De term ‘Paleis Koningin Moeder’ slaat op het Paleis Lange voorhout. De klok was dus in Paleis Lange Voorhout in 1967. Hier kreeg de klok ook het inventarisnummer PLV 610.
(foto; Beeldbank.nl, met dank aan Robert Schilten)
Paleis Lange Voorhout
In 1764 bouwde Pieter de Swart een statig huis voor Anthony Patras in Den Haag aan de Lange Voorhout. Helaas heeft hij niet lang kunnen genieten van ‘Huize Patras’ omdat deze gedeputeerde van Friesland en burgemeester van Sloten kort na de oplevering overleed. Na zijn dood kwam het pand in handen van de bankiersfamilie Hope. Interessant is dat Napoleon Bonaparte er twee dagen verbleef in 1811 tijdens zijn bezoek aan Den Haag. In 1845 werd het gebouw door Willem II gekocht van de toenmalige eigenaar Johan Gijsbert baron Verstolk van Zoelen voor de som van één miljoen gulden. Vanaf dit moment wordt het gebouw ‘Paleis Lange Voorhout’.
Koningin-moeder Emma
Hendrik, de jongste zoon van Willem II woonde in het paleis tot zijn dood in 1879 waarna zijn zus Sophie het erfde. Emma kocht het paleis van haar aan het einde van haar tweede periode als regentes. De koningin-moeder zoals ze bekend staat gebruikte het als winterpaleis tot aan haar dood in 1934. Wilhelmina gebruikte het ook als winterpaleis na haar aftreden in 1948. Juliana gebruikte het gebouw als werkpaleis waardoor het een centrale plek kreeg in politieke- en staatsgebeurtenissen. Het was onder andere het 
begin en einde van de stoet op Prinsjesdag. Ook was het paleis het decor van vele staatsbezoeken en regeringsformaties. Ook Beatrix gebruikte het nog enkele jaren als werkpaleis totdat in 1984 Noordeinde gereed was om deze functie over te nemen. Al hoewel Wilhelmina, Juliana en beatrix gebruik maakten van het paleis bleef het in de volksmond toch het ‘Paleis van de koningin moeder’.
(bron; informatieWikipedia en afbeelding internet )
https://nl.wikipedia.org/wiki/Paleis_Lange_Voorhout
Van Nooreinde naar Lange Voorhout
Met alle feiten die hiervoor zijn beschreven is het logisch aan te nemen dat de klok tijdens de ballingschap van Wilhelmina in Londen gewoon in Paleis Noordeinde is blijven staan. Bij haar terugkeer zal de klok op een gegeven moment meeverhuisd zijn naar Paleis Lange Voorhout omdat het haar bezit was. Er is echter nog een gebeurtenis die een rol in deze gang van zaken gehad kan hebben gehad. In mei 1948 woedde er namelijk een brand in Paleis Noordeinde waarbij een deel van het paleis verwoest werd. Met man en macht werd door leden van de krijgsmacht zo veel mogelijk van de collectie in veiligheid gebracht. Het is helemaal niet onlogisch te bedenken dat de klok ‘gered’ is uit paleis Noordeinde en eerder gedwongen een plekje kreeg aan de Lange Voorhout.
(foto’s; https://commons.wikimedia.org/)
Culturele bestemming
In 1990 verkocht prinses Juliana het paleis aan de gemeente Den Haag onder de voorwaarde dat het een culturele bestemming moest krijgen. Na een uitgebreide verbouwing werden er vanaf 1992 een aantal wisselende tentoonstellingen gehouden. In 2002 werd er het museum ‘Escher in het Paleis’ gevestigd, gewijd aan de grafische kunst van M.C. Escher.
(bron wikipedia)
koninklijke zolder
Na de verkoop van Paleis Lange Voorhout zal de klok uit het paleis gehaald zijn en waarschijnlijk in een opslag terecht zijn gekomen. Mede door de ongerestaureerde staat is het niet aan te nemen dat de klok daarna nog in een koninklijk verblijf heeft gestaan. Misschien was de opslag een koninklijke zolder zoals wij romantici ons kunnen voorstellen. Maar het kan natuurlijk ook gewoon een moderne opslag zijn geweest waar de klok is bewaard tot de veiling van 2011. Sotheby’s plaatste deze foto in de catalogus als een sfeerbeeld van de opslagsituatie.
