Een Franse verguld en gepatineerd bronzen ‘mysterieuse’ Robert Houdin, circa 1840.

Omschrijving

J.E. Robert-Houdin, een vergeten genie

Jean-Eugène Robert Houdin (1805-1871) is tegenwoordig nog maar een beetje bekend bij klokkenkenners en in de wereld van de illusionisten. Maar in de 19e eeuw was het een zeer bekende naam in heel Europa. Hij was een beroemde illusionist die zelfs optrad voorde Engelse Koningin Victoria en Franse koning Louis Philippe. Hij had een eigen theater en gebruikte bij zijn optredens veel ‘automaten’ die hij zelf construeerde. Ook maakte hij veel gebruik van elektriciteit, een toen nog vrij onbekend fenomeen, waarmee hij zaken ‘als vanzelf’ kon laten bewegen. Als zoon van een horlogemaker was hij al jong in contact gekomen met uurwerken en mechanische automaten zoals vogeldoosjes en speeldoosjes. Zijn vader had hem liever advocaat zien worden maar de aanhouder wint en uiteindelijk mocht Robert-Houdin klokkenmaker worden. Hij wilde echter zijn talent niet alleen gebruiken om uurwerken te maken. Hij wilde mensen verwonderen en verbazen. Dit leidde er uiteindelijk toe dat hij illusionist werd en maker van klokken en automatons.
Eén van zijn uitvindingen was een wekker die meteen een kaars aanstak bij het wekken. Het patent ervan en de grote vraag naar deze klokken gaf hem de financiële stabiliteit om zijn carrière op beide gebieden te ontwikkelen. Hij verwierf er grote faam mee in binnen- en buitenland. Zo veranderde de jonge ontsnappingsartiest Ehrich Weiss zijn naam in Harry Houdini als eerbetoon aan Robert-Houdin. Zelfs op het gebied van de oogheelkunde zou hij baanbrekende ontdekkingen doen, een mooi voorbeeld van de veelzijdigheid van deze duizendpoot.

De mysterieuses.

Een mysterieuze is een klok waarbij de slinger of de wijzers ogenschijnlijk zonder verbinding met een uurwerk bewegen. In dit geval lijkt de wijzer zonder aandrijving rond te draaien op de glazen wijzerplaat. De precieze ontstaansdatum is niet bekend maar een vergelijkbaar exemplaar is afgebeeld en wordt besproken in ‘The Mechanic’s Magazine’ van 3 november 1838. Het artikel beschrijft dat er grote opwinding en verbazing was ontstaan nadat de klok tentoon was gesteld in een Londense juwelierszaak. In ingezonden brieven in volgende uitgaven probeerden ‘experts’ te verklaren hoe de klok werkte. Deze mysterieuse is de tweede in een serie van vijf typen, maar de eerste met een glazen wijzerplaat. Het is opmerkelijk dat deze klok ook vandaag de dag nog verwondering opwekt bij degenen die deze voor het eerst zien. Daarmee blijft het een bewijs van de genialiteit van zijn maker Jean-Eugène Robert Houdin. (Voor het gehele en uitgebreide verhaal lees; Derek Roberts, Mystery, Novelty & Fantasy Clocks Hoofdstuk 19, pp. 218-232)

De wijzerplaat

De glazen wijzerplaat met opgetekende Romeinse cijfers is gevat in een smalle gladde messing lunet. De verguld en gegraveerd messing uurwijzer in de vorm van een pijl is gemonteerd in het centrum.

Het uurwerk

Het uurwerk is gemonteerd in de voet van de kast en wordt aangedreven door twee veertonnen en heeft een gangduur van acht dagen. Het wordt gerguleerd door ankergang in combinatie met een slinger die is opgehangen aan een draad. De klok slaat de hele en halve uren d.m.v. een sluitschijf op een bel.

De kast

Op een geschulpte verguld gesso voet staat de verguld en gepatineerd bronzen kast. Aan de voorzijde is een ajour ornament aangebracht met vogels tussen bladeren en krullen. Op de kast staat een korte zuil geflankeerd door twee griffioenen. Hierop zijn twee krullende armen geplaatst waarop de wijzerplaat is gemonteerd.