Een grote Zwitserse Louis XVI ‘corne rose’ consoleklok met speelwerk attr. Jaquet Droz, circa 1770.
Omschrijving
De wijzerplaat
De 28.5-cm doorsnee geëmailleerde wijzerplaat heeft Romeinse cijfers voor de uren en Arabische cijfers voor de vijf-minuten aanduiding. De fraai floraal ajour gezaagde en gegraveerde wijzers zijn van verguld messing.
Het uurwerk
Het uurwerk wordt aangedreven door twee veertonnen en heeft een gangduur van acht dagen. Het wordt gereguleerd door een rolanker in combinatie met een slinger. De klok heeft Hollandse halfuurslag d.m.v. zaagslagwerk op twee afwisselende bellen. De achterplatine is genummerd 2371. Het uurwerk ligt op het hele uur het speelwerk uit.
Het speelwerk
Het speelwerk wordt aangedreven door een grote veerton met snek en ketting. Het speelt één van maar liefst negen melodieën met 22 hamers op twaalf bellen. De melodieën worden automatisch verzet door het mechanisme. Er is een hendel voor het afzetten van het speelwerk en er is een hendel om de bellen te dempen.
De kast
De getailleerde kast is geheel beplakt met ‘corne rose’ waarin een inleg van gegraveerde messing bloemen en loofwerk met lak accenten. De klok heeft een verguld bronzen bekroning van krullende bladeren met muziekinstrumenten. Verder is de kast rijk versierd met verguld bronzen monturen met florale motieven, een masker en nog meer muziekinstrumenten. Zowel de deur als de zijkanten zijn voorzien van glaspanelen. De klok staat op een bijpassende ojief gebogen console. Deze heeft fraaie vooruit springende hoeken en een centraal montuur met leeuwenkop en muziekinstrumenten. Onder wordt de consiole afgesloten door een montuur met acanthus bladeren.
Jaquet Droz
Pierre Jaquet-Droz (1721 – 1790) was de grondlegger van een firma die gespecialiseerd was in klokken en horloges die speelwerk, automaten of andere complicaties hadden. Samen met zijn zoon Henry-Louis (1752 – 1791) en hun partner Jean-Frédéric Leschot (1746 – 1824) bouwde hij een firma op die vestigingen had in La Chaux-de-Fonds, Geneve en Londen. Zij leverden aan rijke klanten in Europa maar vooral ook in het Midden en Verre Oosten. Vele werken van de firma bevinden zich in de collecties van Musea. Hun faam werd snel gevestigd toen zij drie automaten presenteerden. Zo was er een automatische figuur die een brief schreef, een andere die een tekening maakte en tenslotte een figuur die echt een orgel bespeelde. Na een zeer voorspoedige periode van enkele decennia komt de firma na de dood van zowel Pierre als Henri-Louis in zwaarder weer. Leschot weet de firma tot circa 1810 te laten bestaan. Zie voor een uitgebreid verhaal over deze firma; Derek Roberts, Mystery, Novelty & Fantasy Clocks, pp. 191-202.
De toeschrijving aan Jaquet-Droz
Bij veilinghuis Koller was in 2017 een klok waarvan de kast dezelfde vorm en identieke bronzen monturen had en het uurwerk gesigneerd was ‘JAQUET DROZ ET LESCHOT A LA CHAUXDEFONDS’.
Ook is er een sterk gelijkende klok in de collectie van Paleis Het Loo. Deze klok was ook opgenomen in de fraaie tentoonstelling ‘Royal Music Machines-vijf eeuwen vorstelijk vermaak’ die gehouden werd in het Museum Speelklok (toen Nationaal Museum van Speelwerk tot Pierement) in Utrecht in 2006. Tent cat. Dr. J.J.L. Haspels, Royal Music Machines, Vijf eeuwen vorstelijk vermaak, pp.128/129 No. 13.
