Een Japans met parelmoer ingelegd ‘shaku dokei’ wandklokje, tweede kwart 19e eeuw.

Omschrijving

Shaku dokei

De term die gangbaar is voor dit type Japanse wandklok is ‘shaku-dokei’. De ‘shaku’ is een lengte eenheid die ongeveer 30cm of een voet lang was. ‘Dokei’ betekent zoveel als ‘klok’ in het Japans. Omdat de meeste klokken van dit type ongeveer een voet lang zijn zal dit de reden zijn voor de naam ‘shaku-dokei’. Bij dit soort klokken zit de wijzer aan het gewicht dat de klok aandrijft. Door het lopen van het uurwerk zakt het gewicht met wijzer langs de cijfers op het kastje. Omdat de constructie redelijk eenvoudig is waren ze minder duur en daardoor ook betaalbaar voor minder rijke mensen. Tot 1873 voerden de Japanners temporale uren. Dit houdt in dat de dag begint als de zon opkomt en eindigt als de zon ondergaat. Deze periode en ook de nacht werden verdeeld in zes ‘uren’ (toki). Dat hield in dat de toki in de zomer langer waren dan in de winter. Daarom moesten de Japanse klokken aangepast worden aan de steeds veranderende lengte van de toki. Bij vroege ‘shaku-dokei’ zijn er verschuifbare plaatjes voor de toki. Later komen er klokken met setjes wijzerplaten die men steeds kan verwisselen. Met het overgaan naar de ‘Westerse’ tijdmeting waren deze aanpassingen overbodig geworden. Om de klokken toch nog te kunnen gebruiken werden ze soms voorzien van wijzerplaten met de Westerse tijdaanduiding zoals het geval is bij deze klok. Opvallend bij dit klokje is de fraaie inleg van parelmoer. Het laat de artistieke kunde van de Japanse makers zien.

Chrysanten

Het gewicht-aangedreven uurwerk heeft gedraaide pilaren die de bodem en zolderplaat met elkaar verbinden. De voorplatine is fraai ajour gezaagd en gegraveerd met chrysanten. De gang van het uurwerk wordt gereguleerd door een balans.

parelmoer inleg

Het Japans gelakte houten kastje is ingelegd met parelmoer. De voorzijde is voorzien van geometrische bladmotieven. De zij-, boven en onderkant laten een vrijer bladmotief zien. Het kastje heeft een afneembaar kapje met schuivend voorpaneel waardoor het uurwerk makkelijk iedere dag kan worden opgewonden. Op het middendeel is de cijferplaat aangebracht met Romeinse cijfers. Helemaal onder is een laadje waarin het opwindsleuteltje kan worden opgeborgen.