Een Anglo-Hollandse notenhouten staande klok met marquetterie, Fromanteel, circa 1685.

Omschrijving

Fromanteel

De uitvinding van het slingeruurwerk door Christiaan Huygens in 1656 zorgde voor een enorme verbetering in tijdmeting. Het is dan ook geen verrassing dat deze innovatie zich razendsnel over Europa verspreidde. Het was de vooraanstaande klokkenmaker Ahasuerus Fromanteel die het slingeruurwerk in Engeland introduceerde. Zijn zoon John was in de leer geweest bij Salomon Coster, de klokkenmaker van Huygens, en had zo de vinding naar Engeland gebracht. Opmerkelijk is dat Ahasuerus de uitvinding vrijwel meteen aanpast en zijn eigen weg inslaat. Hij introduceert rond 1659 een staande klok met een aantal kenmerken die nog lang navolging zullen hebben. De wijzerplaat is van messing en heeft een opgelegde verzilverde cijferring en gegoten hoekstukjes met engelenkopjes. De kast lijkt gemodelleerd op een klassieke zuil met een vierkante voet, een smalle stam en een weer bredere kap. Dit is niet zo vreemd want dit speelt tijdens de Barok, een stijlperiode die veel gebruikt maakt van klassieke elementen. Het is moeilijk aan te geven hoe opmerkelijk het is dat hij bijna zonder enige ontwikkeling meteen tot dit iconische ontwerp kwam. Het was zo succesvol dat staande klokken tot circa 1710 weinig veranderden. Dit fraaie exemplaar is gemaakt door Ahasuerus Fromanteel II. Het is voorzien van fraai marquetterie fineer hetgeen erg geliefd was in Holland en Engeland in deze tijd. Ook heeft het nog een kap die omhoog schuift i.p.v. naar voren wat een vroeg kenmerk is. Zowel uurwerk als kast hebben de uitmuntende kwaliteit die kenmerkend is voor werk van het beroemde uurwerkmakersgeslacht.
Ahasuerus Fromanteel II (1641-1703) gaat rond 1680 naar Amsterdam om daar klokken te maken samen met zijn eerder genoemde broer John (Johannes). Het is aannemelijk dat deze klok met Hollandse aanduidingen gemaakt is door de broers voor 1694. In dat jaar ging Ahasuerus II een compagnonschap aan met zijn schoonzoon Christopher Clarke waarna de klokken werden gesigneerd met Fromanteel & Clarke.

Kalender

De vierkante messing wijzerplaat heeft een verzilverde cijferring met Romeinse cijfers en Arabische vijf-minuten aanduiding en is gemonteerd d.m.v. een soort schuifjes die ‘latches’ worden genoemd. Onder de XII is een secondewijzer. Het gematteerde centrum heeft ‘geringde’ opwindgaten en vensters voor de kalender. Deze bestaat uit aanduidingen voor de datum en de de dagen van de week met dagteken. De fraai ajour gezaagde wijzers zijn van geblauwd staal en de gegraveerde wekkerschijf van verzilverd messing. De wijzerplaat is verder versierd met fraai gegoten hoekstukjes met cherubijntjes. Hier tussen is florale gravering aangebracht en onder de signatuur Fromanteel.

Wekkerwerk

De vijf fraai gedraaide pilaren die de platines van het uurwerk verbinden zijn eveneens vastgezet met ‘latches’. Het wordt aangedreven door twee gewichten en heeft een gangduur van ruim een week. Het wordt gereguleerd door ankergang in combinatie met een secondeslinger. De klok heeft halfuurslag op een bel d.m.v. een sluitschijf. Het wekkerwerk slaat eveneens op de bel.

Marquetterie

De kap heeft een geprofileerde sierlijst boven ajour gezaagd fretwerk en kan naar boven geschoven worden (zgn. slide-up). Het vierkante glaspaneel is rondom voorzien van bloemmarquetterie en heeft getorste kolommen aan op de hoeken. De zijkanten van de kap zijn voorzien van rechthoekige glaspanelen die zicht geven op het uurwerk. De slanke stam heeft een deur met ovaal omrande panelen voorzien bloemmarquetterie. De vierkante voet is eveneens bloemmarquetterie en staat op kleine platte ronde poten.